هر آنچه باید درباره خشکی واژن بدانید: از علائم تا درمان

خشکی واژن یکی از مشکلات شایع در میان زنان است که در هر سنی قابل رخداد است اما اغلب در دوران یائسگی یا پس از آن شایع‌ است. خشکی واژن نه ‌تنها سلامت جسمی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه بر کیفیت روابط زناشویی نیز تاثیر منفی می‌گذارد. در این مقاله، به بررسی دلایل، علائم و روش‌های درمان خشکی واژن می‌پردازیم.

ویدئوی توضیحات دکتر سونیا کاظم زاده درباره خشکی واژن را مشاهده کنید:

خشکی واژن چیست؟

خشکی واژن حالتی است که در آن دیواره ‌های واژن رطوبت کافی ندارند، که منجر به ناراحتی، خارش، سوزش و درد هنگام مقاربت می‌شود. این مشکل معمولاً به دلیل کاهش سطح استروژن در بدن رخ می‌دهد و در دوران یائسگی، شیردهی یا پس از زایمان شایع‌ تر است. در صورت ابتلا به این عارضه مشورت با بهترین متخصص زنان برای تشخیص علت و درمان مناسب ضروری است.

خشکی واژن، یکی از شایع ترین اختلالاتی است که بسیاری از خانم ها با آن مواجه می شوند. به مرور زمان و با افزایش سن، تغییر در سطح هورمون ها باعث می شود تا دیواره واژن نازک شود. با نازک شدن دیواره واژن، از رطوبت واژن نیز کاسته می شود و در نتیجه، شاهد بروز خشکی واژن خواهیم بود.

علائم خشکی واژن

• خارش و سوزش مداوم در ناحیه واژن:  خشکی واژن معمولاً با احساس خارش و سوزش همراه است که در طول روز آزاردهنده می‌باشد.
• احساس درد یا ناراحتی در حین رابطه جنسی : یکی از شایع ‌ترین علائم خشکی واژن درد در هنگام مقاربت است که باعث کاهش میل جنسی یا نگرانی در مورد رابطه می‌شود.
• کاهش ترشحات طبیعی واژن:  افراد مبتلا متوجه کاهش یا نبود ترشحات طبیعی واژن می‌شوند که معمولاً نقش مهمی در حفظ رطوبت و روانی واژن دارد.
• حساسیت یا تحریک ‌پذیری:  خشکی باعث ایجاد حساسیت بیش از حد در ناحیه واژن می‌شود، به‌ طوری که حتی فعالیت‌ های روزمره مانند راه رفتن یا نشستن نیز ناراحت ‌کننده است.
• خونریزی یا لکه ‌بینی پس از مقاربت:  به دلیل نازک شدن دیواره‌ های واژن و کمبود رطوبت، خونریزی خفیف یا لکه‌ بینی پس از رابطه جنسی رخ می‌دهد.
• عفونت ‌های مکرر واژنی یا ادراری:  خشکی واژن باعث اختلال در تعادل محیط طبیعی واژن شده و خطر ابتلا به عفونت ‌های قارچی یا باکتریایی را افزایش می‌دهد.
• احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن:  برخی از افراد احساس فشار در این ناحیه خواهند داشت، که به دلیل تغییرات ناشی از خشکی و التهاب است.
• درد یا سوزش هنگام ادرار:  خشکی واژن به مجرای ادرار نیز تأثیر می‌گذارد و باعث احساس سوزش در هنگام دفع ادرار می‌شود.

بیشتر بخوانید: لابیاپلاستی با لیزر

علل خشکی واژن

کاهش سطح هورمون استروژن، علت اصلی خشک شدن واژن می باشد و همان طور که می دانید با افزایش سن، از میزان تولید این هورمون در بدن کاسته می شود. به خصوص در دوران یائسگی و قبل از آن. با این حال، یائسگی تنها عامل بروز خشکی واژن نیست و عوامل دیگری نیز دخیل هستند

خشکی واژن به دلایل مختلفی رخ دهد که به عوامل هورمونی، فیزیکی و روانی مرتبط است. برخی از مهم ‌ترین علل خشکی واژن عبارت‌اند از:

کاهش سطح استروژن:

• یائسگی: یکی از شایع‌ ترین دلایل خشکی واژن کاهش تولید استروژن در دوران یائسگی است.
• زایمان و شیردهی: سطح استروژن در این دوران کاهش می‌یابد و باعث خشکی موقت واژن می‌شود.
• جراحی ‌هایی که تخمدان‌ ها را حذف می‌کنند یا درمان ‌هایی که عملکرد آن ‌ها را مختل می‌کنند  مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی.

استفاده از داروها:

• داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و آنتی‌هیستامین ‌ها باعث کاهش ترشحات واژنی می‌شوند.
• داروهای ضدسرطان مانند تاموکسیفن که سطح هورمون‌ ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• قرص‌های ضدبارداری که سطح استروژن را کاهش می‌دهند.

عفونت ‌ها و بیماری‌ ها:

• عفونت‌ های قارچی یا باکتریایی باعث التهاب و خشکی واژن می‌شوند.
• سندرم شوگرن یک بیماری خودایمنی که غدد تولید کننده رطوبت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• اختلالات پوستی مانند لیکن پلان یا لیکن اسکلروزیس.

استفاده از محصولات تحریک ‌کننده:

• استفاده از صابون‌ها، ژل ‌ها یا شوینده‌ های معطر که باعث تحریک و خشکی ناحیه تناسلی می‌شوند.
• مصرف مکرر دوش واژینال یا محصولات بهداشتی شیمیایی.

استرس و عوامل روانی:

• استرس و اضطراب تعادل هورمونی بدن را بر هم زده و به خشکی واژن منجر می‌شوند.
• کاهش میل جنسی نیز می‌واند نقش مؤثری در کاهش ترشحات طبیعی واژن خواهد داشت.

تغییرات هورمونی:

• دوران پیش از قاعدگی به دلیل کاهش موقت استروژن باعث خشکی واژن می‌شود.
• اختلالات غدد درون ‌ریز مانند کم‌ کاری تیروئید نیز تأثیرگذار است.

سبک زندگی ناسالم:

• سیگار کشیدن: نیکوتین بر جریان خون واژن اثر منفی گذاشته و تولید رطوبت طبیعی را کاهش می‌دهد.
• کمبود مصرف مایعات: عدم هیدراتاسیون کافی به خشکی بافت‌ های بدن از جمله واژن منجر می‌شود.
• با افزایش سن، دیواره‌های واژن نازک ‌تر و تولید رطوبت کاهش می‌یابد، حتی در زنانی که هنوز یائسگی را تجربه نکرده‌اند.

درمان‌های پزشکی:

• شیمی‌ درمانی و پرتودرمانی در ناحیه لگن باعث کاهش عملکرد تخمدان‌ ها و خشکی واژن می‌شوند.
• استفاده از داروهای ضد آندروژن که برای درمان آکنه یا موهای زائد تجویز می‌شوند.

بیشتر بخوانید: فیبروم رحم

تشخیص خشکی واژن

تشخیص خشکی واژن معمولاً با شرح حال دقیق بیمار و معاینه فیزیکی توسط بهترین دکتر زنان انجام می‌شود. پزشک از بیمار درباره علائم اصلی مانند خارش، سوزش، درد هنگام رابطه جنسی، و کاهش ترشحات واژنی سؤال می‌کند. سپس معاینه لگنی برای بررسی وضعیت دیواره‌ های واژن، ضخامت آن‌ ها و وجود هرگونه تحریک یا التهاب انجام می‌شود. در صورت لزوم، آزمایش ‌هایی مانند تست پاپ ‌اسمیر، بررسی سطح هورمون‌ ها یا کشت ترشحات واژنی برای رد عفونت ‌ها یا تشخیص دقیق ‌تر تجویز می‌شود. تشخیص به ‌موقع و درست به پزشک کمک می‌کند تا علت اصلی خشکی واژن را شناسایی و درمان مناسب را آغاز کند.

درمان خشکی واژن

درمان خشکی واژن بسته به علت زمینه ‌ای و شدت علائم متفاوت است. روش ‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

استفاده از مرطوب ‌کننده ‌ها و روان ‌کننده‌ های واژنی:

مرطوب ‌کننده‌ های واژنی به حفظ رطوبت واژن برای مدت طولانی کمک می‌کنند. این محصولات چند بار در هفته استفاده می‌شوند و اثرات طولانی ‌مدت دارند. روان ‌کننده‌ های محلول در آب  مانند ژل ‌های لوبریکانت  برای کاهش درد هنگام مقاربت استفاده می‌شوند. این محصولات اثر موقتی دارند و درست قبل از رابطه جنسی استفاده می‌شوند.

هورمون ‌درمانی موضعی: اگر خشکی واژن ناشی از کاهش استروژن  مثلاً در دوران یائسگی  باشد، هورمون ‌درمانی موضعی مؤثر است. این روش شامل:

• کرم‌های استروژنی که مستقیماً در واژن اعمال می‌شوند.
• قرص ‌های استروژنی واژنی که به آرامی استروژن را آزاد می‌کنند.
• حلقه‌های استروژنی  کوچک که در واژن قرار می‌گیرد و به مدت چند ماه استروژن آزاد می‌کند.

لیزر واژینال یا درمان‌ های نوین:

لیزر درمانی واژن  مانند مونالیزا تاچ  یک روش نوین و غیرتهاجمی است که باعث بازسازی بافت ‌های واژن و تحریک تولید کلاژن و بهبود رطوبت می‌شود. این روش معمولاً برای زنانی مناسب است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند از هورمون‌ ها استفاده کنند.

استفاده از لیزر به طور کلی در پزشکی و به خصوص جراحی های ناحیه تناسلی جایگاه ویژه‌ای دارد مانند لابیاپلاستی با لیزر که از بهترین متد‌های انجام عمل لابیاپلاستی میباشد. در این مورد نیز استفاده از لیزرهای مخصوصی مانند مونالیزا، می تواند بافت واژن را تحت تاثیر قرار دهد و خونرسانی به این بافت را افزایش دهد. به دنبال این تحریکات؛ کلاژن سازی ناحیه واژن افزایش می یابد. افزایش کلاژن‌سازی علاوه بر رفع مشکل خشکی میتواند مزایای دیگری مانند جوانسازی واژن نیز به همراه داشته باشد.

هورمون درمانی:

از هورمون درمانی به صورت موضعی استفاده می شود و معمولا این هورمون درمانی، زمانی که مورد استفاده قرار می گیرد پاسخ دهی خوبی دارد و معمولا بیمار راضی است. اما مشکل این است که نمی توان از روش هورمون درمانی به صورت مداوم استفاده نمود، چرا که از سطح مخاط نیز جذب می شود و در دراز مدت می تواند آثار سوء استفاده از هورمون را در فرد ایجاد کند. از سویی در افرادی که تحت درمان های شیمی درمانی و رادیوتراپی قرار می گیرند، هورمون ها چه به صورت خوراکی و چه بصورت موضعی منع مصرف دارند.

از دیگر معضلات کاهش سطح هورمون زنانه علاوه بر خشکی واژن، تکرر ادرار می باشد. بدین صورت که بیمار به فواصل کوتاه احساس نیاز به دفع ادرار دارد و بدلیل این احساس در اغلب مواقع زندگی اجتماعی فرد دچار اختلال می گردد. علت این بیماری نیز کاهش سطح هورمون استروژن می باشد چرا که سطح پیشابراه تا حدودی از بافت شناسی شبیه واژن می باشد لذا بدنبال کاهش سطح هورمون، دستخوش آتروفی و نازک شدن و بدنبال این تغییر بیمار نیاز مکرر به دفع ادرار را حل خواهد کرد.
درمان خشکی واژن با لیزر باعث درمان تکرر ادرار فرد نیز خواهد گردید. لذا اگر بیمار رابطه ی جنسی نداشته باشد و از خشکی واژن شکایتی نداشته باشد و تنها، با علامت تکرر ادرار مراجعه نماید، باز هم درمان لیزر واژینال خواهد بود.

درمان دارویی غیرهورمونی:

داروهایی مانند اوسپمیفن  که گیرنده‌ های استروژن را فعال می‌کند، به کاهش علائم خشکی واژن کمک می‌کند. این دارو معمولاً برای زنانی که نمی‌توانند از هورمون‌ ها استفاده کنند مناسب است.

درمان عفونت‌ های زمینه‌ ای:

اگر خشکی واژن ناشی از عفونت‌ های قارچی یا باکتریایی باشد، درمان عفونت خشکی را نیز بهبود می‌بخشد. پزشک آنتی‌ بیوتیک یا داروی ضد قارچ تجویز می‌کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

خشکی واژن، جزء شرایط اورژانسی در پزشکی محسوب نمی شود اما در صورتی که علائم و نشانه های موجود به خصوص هنگام برقراری رابطه جنسی، فرد را آزار بدهند، بهتر است به پزشک مراجعه شود. زیرا در صورتی که نسبت به درمان اقدامی صورت نگیرد، شاهد تشدید علائم و بروز عوارض بعدی خواهیم بود.
در طول معاینه، پزشک به بررسی دیواره واژن، میزان رطوبت و نازک شدن پوست آن می پردازد. در برخی موارد، نمونه گیری از واژن و بررسی هر گونه باکتری نیز انجام خواهد شد.
تست های هورمونی نیز به این مورد کمک می کنند که آیا خانمی در دوران یائسگی و یا قبل از آن به سر می برد و یا خیر.

تعداد جلسات درمان خشکی واژن

تعداد جلسات درمان خشکی واژن با توجه به شدت بیماری متفاوت است . به طور معمول تعداد جلسات درمان سه تا چهار جلسه درمانی می باشد و فواصل تعداد جلسات درمانی هر سه هفته یک بار انجام می گردد .

مهم ترین نکات در خصوص خشکی واژن

• استفاده از مرطوب کننده های واژنی
• عدم استفاده از شست و شو دهنده های صابونی در نواحی اطراف واژن
• عدم استفاده از کرم و لوسیون در داخل واژن

سوالات متداول خشکی واژن

ورزش به کاهش خشکی واژن کمک می‌کند؟
 ورزش منظم با بهبود جریان خون در ناحیه لگن به سلامت واژن کمک می‌کند، اما ورزش‌ های شدید در برخی موارد خشکی را تشدید می‌کنند

خشکی واژن بر باروری تأثیر می‌گذارد؟
 خشکی واژن به خودی خود مستقیماً بر باروری تأثیر نمی‌گذارد، اما رابطه جنسی را دردناک کرده و احتمال بارداری را کاهش می‌دهد.

چگونه می‌توان از خشکی واژن پیشگیری کرد؟
 نوشیدن آب کافی، اجتناب از مواد تحریک‌کننده مانند صابون‌های معطر، داشتن رابطه جنسی منظم، مدیریت استرس و مشورت با پزشک در صورت مصرف داروهایی که خشکی ایجاد می‌کنند، مؤثر می‌باشد.